گردشگری و بوم گردی  گردشگری و بوم گردی
 گردشگری و بوم گردی  گردشگری و بوم گردی

 

گردشگری بوم گردی (مفاهیم، اقامتگاه و ...)

آشنایی با مفاهیم گردشگری بوم گردی

گردشگری بوم گردی یعنی چه؟ چه می‌شود وقتی تصمیم می‌گیرید از شلوغی‌ها و ازدحام جمعیت درمکان‌ها و جاذبه‌های شناخته شده فرار کنید و زمانی را که می‌خواهید صرف گشت و گذاردر زمان آزادتان کنید، به جاهای کمتر شناخته‌ شده می‌روید؟

کلبه‌ ای را در جنگلی بکر و خوش‌آب و هوا رزرو می‌کنید یا راه‌تان را به شهرها و روستاهای نزدیک ساحل یا مناطق بیابانی کج می‌کنید که قبلا تجربه‌اش نکرده‌اید و از آنجا بودن، نهایت لذت را می‌برید. شما با این انتخاب‌ها، احتمالا هدفی دیگر را نیز دنبال می‌کنید.

می‌خواهیدبه اقتصاد محلی کمک کنید، مثل گردشگران انبوهِ جماعت‌ دوست نباشید و کمترین ردپایی هم از خودتان در مقصد به جا نگذارید.

شما با این کار از زیست بوم طبیعی و انسانی محافظت می‌کنید؛ فعالیت شما مصداق گردشگری بوم گردی است و برای محل اسکان نیز اقامتگاه‌های گردشگری را انتخاب کرده‌اید. برای آشنایی با مفاهیم گردشگری بوم گردی و اصول راه‌اندازی اقامتگاه بوم گردی با ما همراه شوید.

گردشگری بوم‌گردی معادل اکوتوریسم است و طرفداران زیادی دارد

گردشگری بوم گردی چیست؟

پیش از آنکه به تعریف دقیق گردشگری بوم گردی بپردازیم، باید بگوییم که واژه اکوتوریسم،اصطلاحی تقریبا عام در صنعت گردشگری است و نمی‌شود به آسانی تعریفی دقیق از آن ارائه داد.

ولی در هر صورت هم گردشگری طبیعت‌گرا را در برمی‌گیرد و هم گردشگری دوستدار محیط زیست و هم گردشگری بوم گردی و … . از نظر لغوی ecotourism دربرگیرنده دو واژه eco و tourism است.

واژه توریسم که اختلافی بر سر آن نیست و معادل گردشگری است اما واژه اکو که اصل آن یونانی است، ترکیبی از زیست‌گاه و طبیعت است که در اکثر متون فارسی آن را بوم معنا کرده‌اند و به همین منوال اکوتوریسم نیز معنای بوم‌گردی را می‌دهد.

بنابراین در متن پیش‌ ذیل، هر جا صبحت‌ از گردشگری بوم گردی می‌شود، منظورمان همان اکوتوریسم است.

طبق تعریف بوم‌گردی، نوعی گردشگری مسئولانه مبتنی بر طبیعت است که اگر به درستی انجام شود، اثرات منفی زیست‌ محیطی، اقتصادی و  اجتماعی گردشگری انبوه را به حداقل می‌رساند و از خود نیز نوعی مشارکت مثبت و خالص در حفاظت از محیط زیست به نمایش می‌گذارد. یکی از ارکان کلیدی این نوع گردشگری کمک به بهبود معیشت مردم بومی و محلی در مقاصد گردشگری است.

به طور خلاصه گردشگری بوم‌گردی همان گردشگری است که قصد به‌ حداقل رساندن اثرات منفی گردشگری مرسوم را دارد و در عوض نقشی مثبت و قابل توجه در جلوگیری از ایجاد چالش‌های اجتماعی و زیست‌ محیطی و حفاطت ار بافت طبیعی و انسانی ایفا می‌کند. به یک معنا بوم‌گردی را باید سفر کردن به قصد دیدن و لذت بردن از زیست‌بوم مناطق دیگر دانست به گونه‌ای که کوچک‌ترین خدشه، آسیب و اختلالی در ماهیت و کارکرد آن منطقه و ویژگی‌های محیطی،اجتماعی و فرهنگی آن وارد نشود. در تعریفی دیگر گردشگری بومگردی عبارت است از هرسفر و بازدید زیست‌ محیطی مسئولانه از مناطق طبیعی بکر و درک مواهب و ویژگی‌های فرهنگی مرتبط با آن است.

سفرکردن به قصد دیدن و لذت بردن از زیست‌بوم مناطق محلی، مفهوم کلیدی در اکوتوریسم است

تعریف انجمن جهانی اکوتوریسم از گردشگری بوم‌گردی

اگر چه اکثر رویکردهای سنتی گردشگری به حفاظت و پاسداری از زیست‌بوم در سالیان اخیر به چالش کشیده شده‌اند، گردشگری بوم‌گردی استثنا است. بسیاری از طرفداران حفظ منابع طبیعی و میراث و آداب و ارزش‌های فرهنگی، گردشگری بوم‌گردی را شیوه‌ای از دادن انگیزه‌های اقتصادی به مردم محلی می‌دانند که آنها را به حفاظت از منابع‌شان تشویق می‌کند. تعریفی که انجمن بین‌المللی اکوتوریسم (TIES)،ارائه داده، مضمونی مشابه دارد.

TIES گردشگری بوم‌گردی را نوعی سفر مسئولانه به مناطقی خاص می‌داند که در آن محیط‌ زیست حفظ می‌شود، رفاه مردم محلی ارتقا می‌یابد و تفسیر و آموزش گردشگران و جوامع محلی در راستای حمایت شیوه‌های زیست‌شان جدی‌تر گرفته می‌شود. در این تعریف گفته شده مسافرت‌های گردشگری بوم‌گردی به لطف شبکه‌ای از افراد، مؤسسات و نهادهای دخیل در صنعت گردشگری، گردشگران، محققان و تحلیلگران به صورت مستقل‌تر انجام می‌شود و هدف اصلی نیز حمایت از مردم محلی و کاهش آسیب‌‌پذیری‌های طبیعی، اقتصادی و اجتماعی‌شان است.

گردشگریبوم‌گردی اثرات منفی زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی گردشگری انبوه را به حداقل می‌رساند

تاریخچه گردشگری بوم‌گردی

اگر چه نسل کنونی امروزی بیش از هر زمان دیگری مقاصد دست نخورده از مداخلات انسانی را به عنوان بهترین تجربه‌ سفر و گردشگری‌ انتخاب می‌کند، گردشگر بوم‌گردی قدمتی طولانی‌تر دارد. در دهه ۱۹۸۰،متخصصان گردشگری بوم‌گردی را به عنوان تلاشی مهم برای صیانت از محیط پیرامون ما پیشنهاد کردند، اما به تدریج ابعاد اجتماعی و فرهنگی آن پررنگ‌تر شد. در فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد نیز چنین آمده که برای اولین بار اکوتور در سال ۱۹۷۳ مطرح شد و بعد از آن در سال ۱۹۸۲ واژه اکوتوریسم ثبت شده است.

برخی منابع نیز ادعا می‌کنند که زمان اختراع واژه بوم‌گردی قبل از دهه ۸۰ میلادی است. در این منابع گفته شده ظاهرا نیک هزتر که دانشگاهی ماجراجو اهل برکلی در کالیفرنیای آمریکا بوده، سال ۱۹۶۵ گردشگری بوم‌گردی را ابداع کرده و از دهه ۱۹۷۰ نیز اولین اکوتورها را در یوکاتان مکزیک مدیریت می‌کرده است.

سبک معماری اقامتگاه‌های بوم‌گردی در هر منطقه‌ای مختص همان جا است

اصول گردشگری بوم‌گردی

گردشگری بوم‌گردی با افزایش ظرفیت‌های محلی و ایجاد فرصت‌های شغلی، مسیری مطمئن جهت توانمندسازی جوامع محلی برای مقابله با فقر و دستیابی به توسعه پایدار است. اکوتوریسم با ارائه راه‌حل‌های بلندمدت در ارتباط با بازار، انگیزه های اقتصادی مؤثری را برای حفظ و تقویت تنوع زیستی و فرهنگی فراهم می‌کند و به حفاظت از میراث و آداب و سنن جوامع طبیعی کمک می‌کند.

بوم‌گرد کسی است که خود را نسبت به تمامی گونه‌های گیاهی و جانوری، سرزمین و اکوسیستم‌های هر ناحیه به‌ موازات توجه به جوامع محلی و نیازها و ویژگی‌های فرهنگی آنها مسئول می‌بیند. اما گردشگری بوم‌گردی به برخی اصول و بنیان‌های محوری نیز اتکا دارد. TIES برخیاز این اصول مرتبط با گردشگری بوم‌گردی را چنین برشمرده کرده است:

به حداقل رساندن تأثیرات فیزیکی، اجتماعی، رفتاری و روانی
احترام به فرهنگ و ارزش‌های جامعه میزبان و حفاظت از محیط زیست
خلق تجربیات مثبت برای بازدید‌کنندگان و میزبان
تولید ارزش افزوده اقتصادی برای افراد محلی و صنعت گردشگری
ارزان بودن
ایجاد حساسیت در میان گردشگران، دولت‌ها و نهادهای مدنی نسبت به مسائل محیطی و فرهنگی و اجتماعی جوامع محلی

راه‌اندازیاقامت‌گاه گردشری اصول خاصی دارد

دلایل رشد گردشگری بوم‌گردی

گردشگری بوم‌گردی راهی برای رونق‌بخشی و تضمین توسعه اقتصادی و حفظ آداب و سنن جوامع محلی در سراسر جهان فارغ از تنوع و تفاوت‌هاست. اکوتوریسم فرصتی برای غوطه‌وری در دنیای طبیعی را به شکلی لذت‌بخش و مؤثر فراهم می‌کند و در نتیجه دلسوزی بیشتر، به مدیریت بهتر شگفتی‌های طبیعی و غیرطبیعی باقی‌مانده در جهان کمک می‌کند. بنا به دلایل فراوانی گردشگری بوم‌گردی در حال رشد است. از جمله دلایلی که به درک رشد اکوتوریسم در سال‌های اخیر کمک می‌کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

دسترسی به مقصد گردشگری بوم‌گردی به لطف توسعه حمل و نقل و گسترش زیرساخت‌ها و ابزارهای فناورانه مانند شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های آنلاین آسان‌تر از گذشته شده است
بسیاری از مردم از رفتن به مقاصد و فعالیت‌های گردشگری در قالب سنتی خوشحال نیستند و احساس رضایت نمی‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد علاقه گردشگران به تجربه‌های نو، چالش‌ برانگیز و آموزنده‌تر بیشتر شده است؛
افکار عمومی نسبت به ضرورت محافظت از محیط‌زیست و احترام به ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی در مقایسه با گذشته آگاه‌تر شده‌اند و می‌خواهند مشارکت بیشتری در راستای این آگاهی از خودشان نشان دهند؛
گردشگران مایل به درک تفاوت‌های خودشان با فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های جوامع محلی دارند؛
گردشگری دوست‌دار محیط‌زیست دغدغه‌ای جهانی تبدیل شده و رسانه‌ها بیش از گذشته به این موضوعات می‌پردازند؛
گردشگری پایدار به یکی از شاخص‌های کلیدی توسعه‌ پایدار بدل شده و دولت‌ها بیشتر به حافظت از مکان‌های حساس طبیعی و زیست اجتماعی جوامع بومی و محلی خود پایبندی نشان می‌دهند, گردشگری بوم‌گردی از نظر اقتصادی درآمدزایی بالایی دارد؛

 

 گردشگری و بوم گردی  گردشگری و بوم گردی

 

نقاط قوت گردشگری بوم‌گردی

گردشگری بوم‌گردی راهبردی پایدار در زمینه کسب درآمد و به ‌موازات آن حفظ منابع طبیعی و انسانی است. امروزه در سراسر جهان متخصصان و کارشناسان از لزوم حفظ سرمایه‌های زیستی و انسانی جوامع محلی سخن به میان می‌آورند و تاکید می‌کنند که از این منابع باید حفاظت شود و آموزش‌های لازم به گردشگران و خودِ جوامع محلی داده شود.

دراین رهیافت، گردشگری بوم‌گردی با نگرش‌های مربوط به توسعه پایدار و انگیزه‌ها و رفتارهای مسئولانه در قبال داشته‌های مادی و میراث غیرمادی جوامع محلی ارتباط نزدیکی دارد. نقطه قوت اصلی گردشگری بوم‌گردی نیز همین است. این نوع گردشگری به دلیل آنکه زمینه‌های توسعه جوامع روستایی و محلی را با بهبود سطح اشتغالزایی و کاهش فقر و افزایش مشارکت آن‌ها فراهم می‌کند، اهمیت دارد.

در همین راستا جدا از ضعف‌ها و نارسایی‌هایی که ممکن است در حالت طبیعی جوامع میزبان را تهدید کند، گردشگری بوم‌گردی فرصت‌هایی مثل تأمین زیرساختهای اساسی و بهبود کیفیت خدمات عمومی را پیش روی این جوامع قرار می‌دهد.

مزیت دیگر گردشگری بوم‌گردی این است که در فرآیند بازدید گردشگران از یک منطقه و جاذبه‌های آن و در مرحله بعد نیز استفاده از امکانات و تدارکات اغلب اندک این مناطق؛ ارزش افزوده‌ای به جامعه میزبان می‌رسد. گرچه شرط اصلی این است که گردشگران بدون بر جای گذاشتن کمترین تاثیرات سو، منطقه را ترک می‌کنند. در جریان همین رفت و آمدها، سبک‌ها، الگوها و نحوه زیست جمعی جامعه میزبان ترویج و گام‌هایی برای حفظ و ارزشمندتر کردنآن برداشته می‌شود.

این یکی از رازهای اصلی ثمربخش بودن این نوع گردشگری است. یعنی تبدیل مناطق میزبان به قطب‌های درآمدزا در صنعت گردشگری. مردم جوامع محلی نگرش‌شان نسبت به داشته‌ها وارزش‌های مادی و غیرمادی‌شان غرورانگیز و ارزشمند می‌شود و سپس با توسعه امکانات وزیرساخت‌ها و همچنین استقبال از پیاده‌سازی مدل‌های کسب و کار سازگار با محیط‌شان،از نظر اقتصادی به ارزش افزوده بیشتری دست می‌یابند.

به عبارت دیگر جوامع محلی به ویژه آنهایی که از برنامه‌های توسعه‌ای رسمی کنار گذاشته شده‌اند، می‌توانند با اندک هزینه‌ای از توریست‌هایی که به سرزمین‌های شان احترام می‌گذارند، سود فراوانی ببرند. اگر چنین شود، در آن صورت می‌توان با اطمینان بیشتری گفت که ساکنان این مناطق نسبت به حفظ هویت و سبک و سیاق زندگی‌شان احساس مسئولیت می‌کنند. گردشگری یوم‌گردی تنها منحصر به زندگی مردم جوامع محلی در روستاها نمی‌شود

در همین راستا جدا از ضعف‌ها و نارسایی‌هایی که ممکن است در حالت طبیعی جوامع میزبان را تهدید کند، گردشگری بوم‌گردی فرصت‌هایی مثل تأمین زیرساختهای اساسی و بهبود کیفیت خدمات عمومی را پیش روی این جوامع قرار می‌دهد.

مزیت دیگر گردشگری بوم‌گردی این است که در فرآیند بازدید گردشگران از یک منطقه و جاذبه‌های آن و در مرحله بعد نیز استفاده از امکانات و تدارکات اغلب اندک این مناطق؛ ارزش افزوده‌ای به جامعه میزبان می‌رسد. گرچه شرط اصلی این است که گردشگران بدون برجای گذاشتن کمترین تاثیرات سو، منطقه را ترک می‌کنند. در جریان همین رفت و آمدها، سبک‌ها، الگوها و نحوه زیست جمعی جامعه میزبان ترویج و گام‌هایی برای حفظ و ارزشمندتر کردن آن برداشته می‌شود.

این یکی از رازهای اصلی ثمربخش بودن این نوع گردشگری است. یعنی تبدیل مناطق میزبان به قطب‌های درآمدزا در صنعت گردشگری. مردم جوامع محلی نگرش‌شان نسبت به داشته‌ها و ارزش‌های مادی و غیرمادی‌شان غرورانگیز و ارزشمند می‌شود و سپس با توسعه امکانات و زیرساخت‌ها و همچنین استقبال از پیاده‌سازی مدل‌های کسب و کار سازگار با محیط‌شان، از نظر اقتصادی به ارزش افزوده بیشتری دست می‌یابند.

به عبارت دیگر جوامع محلی به ویژه آنهایی که از برنامه‌های توسعه‌ای رسمی کنار گذاشته شده‌اند، می‌توانند با اندک هزینه‌ای از توریست‌هایی که به سرزمین‌هایشان احترام می‌گذارند، سود فراوانی ببرند. اگر چنین شود، در آن صورت می‌توان با اطمینان بیشتری گفت که ساکنان این مناطق نسبت به حفظ هویت و سبک و سیاق زندگی‌شان احساس مسئولیت می‌کنند.گردشگری یوم‌گردی تنها منحصر به زندگی مردم جوامع محلی در روستاها نمی‌شود

تفاوت گردشگری بومگردی با گردشگری انبوه

تصویری که گردشگری انبوه یا سنتی در ذهنمان داریم این است که هزاران یا میلیون‌ها مسافر در بازه‌ زمانی مشخصی از مکان‌های فرهنگی و تاریخی دیدن می‌کنند و هر چقدر هم تعداد بازدیدکنندگان بیشتر باشد، از نظر اقتصادی درآمدزایی بیشتری خواهد داشت. این نوع گردشگری در اکثر کشورهایی که اقتصادشان متکی به توریست‌هاست، بسیار مورد توجه است. برای مثال ساانه ۶ میلیون گردشگر از برج ایفل در پاریس دیدن می‌کنند.

دیزنی‌لند در آمریکا با متوسط سالانه بیش از ۵۸ میلیون بازدید‌کننده بازدیدترین مکان تفریحی جهان است یا اینکه همه ساله مقصد گردشگری ۱۰ میلیون نفر در جهان دیوار بزرگ چین است. یعنی زنجیره‌ای متشکل از هزاران و بلکه میلیون‌ها گردشگر، آژانس‌‌های مسافرتی و خطوط هواپیمایی و هتل‌ها و… چرخ‌های این نوع گردشگری را به حرکت درمی‌آورند و از آورده‌های آن بهره می‌برند. به یک تعبیر معادل گشت و گذار در مکان‌های شلوغ یا شهرهای بزرگ است و هر چه کمیت گردشگران بالاتر باشد، سودمندتر است.

این میل روزافزون به گردشگری انبوه و اقدامات دولت‌ها برای تسهیل این نوع از گردشگری، ناخواسته اثرات سوئی نیز دارد. ممکن است به صورت غیرعمد آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر به محیط‌زیست یا آثار و بناها وارد شود یا بافت فرهنگی و اجتماعی جوامع میزبان را تغییر دهد. در مقایسه با گردشگری انبوه، گردشگری بوم‌گردی به دنبال تعداد و کمیت نیست بلکه کاملا برعکس و به صورت محتاطانه عمل می‌کند.

·   در گردشگری بوم‌گردی در اغلب موارد مسافران به صورت شخصی تدارک سفرشان خود را می‌بینند و در مقایسه با گردشگری انبوه که به تعداد بیشتری از نمایندگان مسافرتی و اپراتورهای تور وابسته است، یک‌دست‌تر است.

·   در گردشگری انبوه انتظارات توریست‌ها بالاست و خدمات مختلفی نیز در آن ارائه می‌شود. در اکوتوریسم اما خدمات محدودتر و گردشگران نیز تواضع و فروتنی بیشتری دارند.

·   در گردشگری بوم‌گردی فعالیت‌ها معمولاً وابسته به طبیعت است. مانند پیاده‌روی و کاوش در محیط‌های بکر، رفتن به مناطق دارای آب و هواهای خاص و… بنابراین می‌توان گفت در گردشگری بوم‌گردی برخلاف گردشگری انبوه، راحتی و آسایش و دسترسی داشتن به امکانات در اولویت‌های پایین‌تری قرار می‌گیرد.

·   گروه‌های کوچک و اقامت‌های طولانی‌تر در گردشگری بوم‌گردی متداول‌تر است. این در حالی است که گردشگری انبوه اغلب به گروه‌های بزرگی متکی است که برای دوره‌های کوتاه‌مدت اقامت می‌گزینند. در گردشگری بوم‌گردی مسافران به صورت شخصی تدارک سفرشان خود را می‌بینند



 

 گردشگری و بوم گردی  گردشگری و بوم گردی

 

اقامتگاه بوم گردی چیست؟

از مفهوم و فلسفه و اهداف گردشگری بوم‌گردی که بگذریم، این سبک جذاب گردشگری، یک جزئی جدایی‌ناپذیر دیگر هم دارد که بدون آن گردشگری بوم‌گردی معنایی ندارد: اقامتگاه بوم‌گردی. با توضیحات بالا حالا راحت‌تر می‌توان منظورمان از اقامتگاه بوم‌گردی را توضیح دهیم، به طور کلی اقامتگاه‌های بوم‌گردی اماکنی هستند که برای پذیرایی از گردشگران و علاقه‌مندان اکوتوریسم بنا می‌شوند و سبک و ویژگی‌‌های خاص دارند.

مولفه اصلی اقامتگاه‌های بوم‌گردی این است که در طول دوران ساخت و بعد از آن در زمان پذیرایی از گردشگران آسیبی به محیط پیرامون وارد نشود و از آن سو نیز ویژگی‌ها و امکاناتی همخوان و متناسب با بافت جامعه محلی میزبان داشته باشد. اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی را بومیان جوامع محلی اداره می‌کنند. چرا که اعتقاد بر این است که ساکنان این مناطق صلاحیت بیشتری از دیران در انتقال مشخصات و ویژگی‌های جامعه خود به گردشگران دارند و احتمال موفقیت‌شان هم بیشتر است. معماری اقامتگاه‌های گردشگری در جذب توریست‌ها تعیین ‌کننده است

هزینه‌های اقامتگاه‌های بوم‌گردی

اگر کسی واقعا به فکر جیب خود باشد و بخواهد سفری مسئولانه و پر از تجربه‌هایی نو را پشت سر بگذارد، پیدا کردن اقامتگاه بوم‌گردی مقرون‌به‌صرفه‌ترین و سودمندترین انتخاب است. اگر کسی به رسم و رسومات محلی علاقه داشته باشد و بخواهد به اقتصاد اهالی منطقه‌ای دورافتاده کمک کند، به طور قطع، به اقامتگاه‌های بوم‌گردی می‌رود و نه هتل‌های چند ستاره. این شاید ساده‌ترین دلیل محبوبیت سبک گردشگری بوم‌گردی باشد.

واقعیت این است که اختلاف قیمت اقامت در هتل‌ها با اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی زیاد است اما این بدان معنا هم نیست که خدماتی که در اقاکتگاه‌ها ارائه می‌شود، کیفیت مطلوب را ندارد. بلکه برعکس، اقامتگاه‌های بوم‌گردی خدماتی به گردشگران می‌دهند که اگر آنجا را ترک کردند، دیگر در جای دیگری مشابه آن را دریافت نمی‌کنند. این در حالی است که خدماتی که هتل‌ها در گردشگری انبوه و تجاری ارائه می‌کنند، تقریبا در همه جای دنیا یکی است.

این تفاوت در نوع خدمات و سرویس‌ها به طور طبیعی بر هزینه‌های گردشگران نیز تاثیر مستقیم می‌گذارد. در گردشگری بوم‌گردی، رقابتی میان اقامت‌گاه‌ها وجود ندارد بلکه هر اقامتگاهی رقیب خودش است و سعی می‌شود بهترین خدمات به بازدیدکنندگان ارائه شود. بنابراین در این مکان‌ها خبری از سوییت ویژه در طبقه دهم یک برج بلند یا سلف سرویس با منوی باز و استخر روی پشت‌بام نیست.

در گردشگری بوم‌گردی امکانات و خدمات ساده و مختصر است و شبیه به بافت جامعه‌ محلی است. یعنی به جای مبل و تخت‌خواب ممکن است کف‌نشینی و کف‌خوابی که جزئی از زندگی مردم محلی است، به گردشگران داده شود. همه این‌ها یعنی هزینه کمتر. در مقابل گردشگران، فرصتی کوتاه‌مدت برای آشنایی و یادگیری و زیستن به سبک سنتی را خواهند داشت که ذی‌قیمت است.

نکات کلیدی راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی

اقامتگاه‌های بوم‌گردی بر خلاف نامشان، فراتر از مکانی برای اقامت و استراحت به دور از فضاهای شهری هستند. اقامتگاه‌های بوم‌گردی به دلایل زیادی از هتل‌ها و مسافرخانه‌ها و مهمانسراها تمایز دارند و جزئی محوری در جذب گردشگر هستند. جاذبه‌ای برای آن‌ها که می‌خواهند مدتی میهمان فرهنگ و آیین‌ها و رسوم جامعه‌ای باشند؛ تجریه‌های جدید کسب کنند و سرانجام هم با رضایت حداکثری به سوی خانه و کاشانه‌شان برگردند. مزیت اصلی اقامتگاه‌های گردشگری به خدماتی است که ارائه می‌دهند. برای آشنایی با مفاهیم گردشگری بوم‌گردی و دست‌یابی به نتیجه ایدئال می‌بایست قبل از افتتاح اقامتگاه و پذیرایی از گردشگران این موارد را در مراحل ساخت و راه‌اندازی اقامتگاه مدنظر قرار داد: پذیرایی با غذاهای سنتی در اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی برای گردشگران خاطره‌ساز خواهد شد


 

 گردشگری و بوم گردی  گردشگری و بوم گردی

 

معماری و فضای عمومی

در ساخت فضای اقامتگاه، یکی از مهمترین نکاتی که باید به آن توجه شود، نمای بیرونی ساختمان (به ویژه نمای مشرف به معبر)، درب‌ها و پنجره‌ها، فضاهای پیرامونی شامل مسیرهای دسترسی، فضای سبز، محوطه‌ها، ایوان‌ها و… است که محض ورود گردشگر توجه آن‌ها را جلب کند. برای مثال ساختار و معماری خانه‌ها و ساختمان ها و نوع طراحی اهمیت اساسی دارد و باید با خانه‌های اهالی روستا یا منطقه محلی سازگاری داشته باشد.

برای مثال در مناطف شمالی کشور، خانه‌های چوبی بیشتر دیده می‌شود و این با خانه‌های خشتی و کاهگلی در مناطق مرکزی و کویری کشور یا چادرهای عشایر مناطقی از استان فارس متمایز است و باید به آن توجه کرد. فضای عمومی ساختمان باید معرف ویژگی‌های مهم آن مناطق میزبان باشد و نشانه‌هایی از فرهنگ‌ آن‌ها را به همراه داشته باشد. در حقیقت معماری و فضای عمومی ساختمان از این رو مهم است که به عنوان نماینده‌‌ جامعه میزبان تلقی می‌شود و باید آراستگی و شایستگی لازم را داشته باشد. به همین دلیل است که در اغلب مناطق، خانه‌های قدیمی را تبدیل به اقامتگاه‌های بوم‌گردی می‌کنند.

تزیینات و دکوراسیون

زمانی که گردشگران پای به یک اقامتگاه بوم‌گردی می‌گذارند، اولین اصل آن است که گردشگران احساس کنند قرار است برای آن‌ها سنگ تمام بگذارید و رابطه میهمان و میزبان صرفا بر مبنای پول نیست. این بدان معناست که هیچ‌چیز به چشم گردشگران نباید مصنوع و تصنعی به نظر بیاید. به عبارت دیگر باید به نحوی دکوراسیون و امکانات رفاهی و اقامتی اقامتگاه‌ها طراحی و تدارک دیده شود که گردشگران احساس کنند، که وارد خانه یکی از اهالی بومی آن منطقه شده‌اند و چند روز میهمان آن‌ها خواهند بود.

بنابراین از وضعیت روشنایی و طراحی نورپردازی تا نوع فضای نشیمن و تعداد و نوع اتاق‌ها و استفاده از نمادها، المانها و مولفه‌های بومی و سنتی در تزئینات اقامتگاه تعیین‌کننده است و باید نشانی از سنت و فرهنگ جامعه میزبان را داشته باشند. همچنین لازم است مصالح یا پوشش بکار رفته در دیوار، کف و سقف و نوع پنجره‌ها و در اتاق‌ها، تجهیزات و ملزومات اتاق‌ها و… باید تداعی‌کننده عادات و سبک زندگی جامعه بومی و سنتی باشد. در اقامتگاه‌های گردشگری خدماتی خاص و ویژه متناسب با بافت محلی به توریست‌ها ارائه می‌شود.

نیروی انسانی

همانطور که در بخش‌های بالاتر اشاره کردیم، افراد بومی و محلی بهترین گزینه رای مدیریت اقامتگاه‌های گردشگری هستند. اهالی محلی از آنجا که اشراف کامل به فرهنگ و رسم و رسومات جامعه میزبان دارند و به اصطلاح دارای تجربه‌‌ زیسته هستند، بالتبع راحت‌تر می‌توانند اطلاعات لازم را در اختیار گردشگران قرار دهند. در اغلب موارد شاهد هستیم که میزبانان لباس محلی منطقه‌شان را پوشیده‌اند و خدمات و سرویس‌های لازم را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهند.

این تاثیری به شدت مثبت بر تجربه تورست‌های بوم‌گرد می‌گذارد و احساس رضایتی دوچندان به آن‌ها می‌دهد. از دیگر مواردی که میزبانان در اقامتگاه‌های بوم‌گردی باید از آن برخوردار باشند، خوش‌رویی، اخلاق خوب و صرف زمان مناسب برای همراهی با گردشگران است. به همین دلیل گفته می‌شود نیروی انسانی فعال در اقامتگاه‌های گردشگری باید بیشتر از یک یا دو نفر باشد تا گردشگران احساس نکنند به حال خود رها شده‌اند.

اصل دیگری که گردانندگان اقامتگاه‌های بوم‌گردی باید از آن پرهیز کنند، پذیرش همزمان تعداد بالای گردشگران و شلوغی است. شلوغی بیش از حد اقامتگاه‌های بوم‌گردی بر کیفیت خدمات و رضایتمندی میهمانان اثرات منفی می‌گذارد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، در آن صورت گردشگری بوم‌گردی به گردشگری انبوه تبدیل شده و خطرات زیادی را متوجه اکوسیستم طبیعی و انسانی مناطق میزان می‌کند. کسب تجربه‌های تازه در گردشگری بوم‌گردی لذت‌ سفر را دوچندان می‌کند

پذیرایی و انواع غذاها

نوع خورد و خوراک و وضعیت پذیرایی در اقامتگاه‌های بوم‌گردی نیز یکی از موارد کلیدی است که گردشگران را جذب این مکان‌ها می‌کند. گردشگران مایلند در مدت زمان اقامت خود غذاهایی را صرف کنند که در جاهای دیگر مثل خانه‌هایشان یا رستوران‌ها و هتل‌ها سرو نمی‌شود. بنابراین اولویت گردشگران پخت‌و‌پز بومی است.

برای مثال چون غذاهای بومی و سنتی در اولویت گردشگران قرار دارد، بنابراین نان و غذاهای محلی که به روش سنتی در آشپرخانه‌های اقامتگاه‌ها تدارک دیده می‌شود، بسیار پرطرفدارتر از غذاهای بیرون‌بری است که از رستوران‌های اطراف تهیه می‌شود. گردشگران خواهان این هستند که شبیه به مردم بومی صبحانه و ناهار و شام میل کنند و از نوشیدنی‌های سنتی نیز در سفره‌آرایی میزبانانشان استقبال می‌کنند. فضای پذیرایی جهت ارائه خدمات صبحانه، ناهار و شام نیز نباید از قلم انداخته شود.

محیط‌زیست

در اقامتگاه‌های بوم‌گردی باید تدابیر و راهکارهایی برای کاهش آسیب‌‌‌های احتمالی گردشگران به محیط‌زیست نیز اندیشیده شود. اقلیم‌ها و بوم‌هایی که اکوتوریست‌ها به آن‌ها مراجعه می‌کنند، محیط‌هایی بسیار شکننده هستند که همواره فروپاشی یا فرسایش محیط طبیعی و انسانی‌ تهدیدشان می‌کند. اختلال در حیات وحش، از بین بردن پوشش گیاهی و افزایش زباله به دلیل شمار بالای بازدید‌کنندگان عواقب سنگینی برای اکوسیستم در پی خواهد داشت.

حتی ممکن است تأثیرات پنهانی مانند افزایش مصرف سوخت برای سفرهای هوایی یا جاده‌ای برجای بگذارد. به همین دلیل لازم است که اصول حفاظت از زیست بوم و توسعه پایدار- بهانه اصلی توسعه گردشگری بوم‌گردی نیز همین است- در اقامتگاه‌ها جدی گرفته است. رعایت برخی اصول در اقامتگاه‌های بوم‌گردی الزامی است اما برخی دیگر مثل مدیریت مصرف آب و انرژی و پسماند و نوع سیستم گرمایشی و سرمایشی، به ارتقای درجه این اماکن کمک می‌کند و مورد توجه گردشگران نیز قرار می‌گیرند. اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی وجوه تمایز زیادی از هتل‌ها دارند


 

 گردشگری و بوم گردی  گردشگری و بوم گردی

 

آیین‌های بومی و سنتی

یکی از وجوه تمایز هر منطقه‌ای یا جامعه‌ای با مناطق و جوامع دیگر، فرهنگ و آیین‌های بومی و محلی است. هر جامعه‌ای، هویت‌ها و ارزش‌های مختص به خود را دارد و افراد و ساکنان آن منطقه، می‌کوشند رسم و رسومات خود را حفظ کنند. به همین ترتیب نیز در هر اغلب جوامع محلی مراسم‌های خاصی وجود دارد که برای خودشان اهمیتی بالا دارد. مزیت گردشگری بوم‌گردی بر دیگر انواع مدل‌های گردشگری نیز در همین است.

گردشگران مایلند با میراث معنوی جوامع محلی و تفاوت‌هایشان با مردمان مناطق دیگر آشنا شوند و اگر هم شد، آن‌ را تجربه کنند موسیقی‌های محلی، بازی‌ها و سرگرمی‌های سنتی، گعده‌ها و گردهمایی‌های محلی، شب‌نشینی‌ها، قصه‌گویی‌ها و… خدماتی‌اند که بسته به هر منطقه‌ای یک یا همه آن‌ها در اقامتگاه‌های بوم‌گردی به گردشگران ارائه می‌شود و برای آن‌ها بسیار جذاب است. بدین ترتیب می‌توان گفت میراث معنوی جوامع محلی در گردشگری بوم‌گردی حفظ و اشاعه می‌شود و این نکته‌ای است که گردانندگان اقامتگاه‌های نباید از آن غفلت کنند.

فروش صنایع دستی

علاوه بر این‌ها اقامتگاه بوم‌گردی باید نسبت به جانمایی و ساخت محلی برای عرضه محصولات و به خصوص صنایع دستی‌ اهالی منطقه نیز توجه شود. در این صورت گردشگران نیز ترغیب شوند با خرید این کالاها به اقتصاد جامعه محلی کمک کنند. در معرض دید قرار دادن نمونه‌هایی از نوع فعالیت و کسب و کار مردمان بومی نیز اقدامی هوشمندانه است که در هنگام ساخت اقامت‌گاه باید به آن توجه شود. مشارکت دادن گردشگران در فعالیت‌های روزمره اهالی و امکان‌پذیری کسب تجربه‌های نو نیز به رونق اقامتگاه‌های گردشگری کمک زیادی می‌کند. نیروی انسانی آموزش‌دیده کمک می‌کند که گردشگران از اقامت‌شان احساس رضایت کنند

درجه‌بندی اقامتگاه‌های بوم‌گردی

در کشور خودمان، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، مجوز راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی را صادر می‌کند. در دستورالعمل اداره کل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری این وزارت‌خانه، اقامتگاه‌های بوم‌گردی به سه دسته ۱، ۲، و ۳ درجه‌بندی می‌شوند. درجه اعتبار اقامتگاه‌ها نیز مبنای امتیازات مکتسبه در فرایند ارزیابی تخصیص می‌یابد.

علاوه بر این به آن دسته از اقامتگاه‌هایی که تجهیزات و خدماتی بیش از حد ضوابط لازم برای درجه مصوب ارائه می‌کنند یا برای توسعه پایدار گردشگری اقدامات شاخصی انجام داده‌اند، درجه‌بندی طبقه ممتاز تعلق می‌گیرد. حداقل شرایط لازم برای درجه‌بندی یک اقامتگاه بوم‌گردی در یکی از سطوح درجات، دارا بودن سطحی از خدمات و تسهیلات است که باید ضمن سازگاری با معماری بومی و رعایت اصول زیست‌محیطی، امکان اقامتی ایمن را برای گردشگران فراهم کند.